آیا زمینه اصلاح نظام انتخاباتی در افغانستان فراهم است؟

آیا زمینه اصلاح نظام انتخاباتی در افغانستان فراهم است؟

احمد شفایی بی‌بی‌سی

• 1 فوریه 2015 - 12 بهمن 1393

به اشتراک گذاری

بحران انتخابات افغانستان، با وساطت وزیر خارجه آمریکا حل و منجر به تشکیل دولت وحدت ملی در این کشور شد

از سه انتخابات ریاست جمهوری و دو انتخابات مجلس نمایندگان افغانستان که در ۱۳ سال گذشته برگزار شد، اکثر آنها با جنجال روبرو بوده است.

در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۰۹ دور اول برنده ای نداشت، اما قبل از برگزاری دور دوم انتخابات، عبدالله عبدالله تنها رقیب آقای کرزی به دلیل آنچه عدم اعتماد به کمیسیون انتخابات اعلام کرد، انصراف داد و حامد کرزی رئیس جمهور اعلام شد.

دور دوم انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۴ نیز به بن بست مواجه شد و سرانجام طرفین با امضا توافقنامه سیاسی به تشکیل دولت وحدت ملی رسیدند.

انتخابات مجلس نمایندگان سال ۲۰۱۰ نیز کارش به دادگاه ویژه رسیدگی به شکایات انتخابات پارلمانی کشیده شد.

اصلاح نظام انتخاباتی

یکی از نکات اصلی توافقنامه سیاسی میان آقایان غنی و عبدالله تصریح کرده است که نظام و ساختار نهادهای انتخاباتی افغانستان باید اصلاح شود. این "اصلاح به چه معنی است و با چه سازوکاری می‌تواند عملی شود.

براساس این توافقنامه بعد از تاسیس حکومت وحدت ملی، رئیس جمهور کمیسیون خاصی را با هدف اصلاح نظام انتخاباتی افغانستان طی یک فرمان ایجاد می‌کند که رئیس جمهور و رئیس اجرائی بر سر اعضا آن توافق خواهند کرد.

آقای عبدالله نیز دیروز در یک نشست در کابل گفت که او و رئیس جمهوری هر دو متعهد به آوردن اصلاحات جدی در نظام انتخاباتی هستند. رئیس اجرایی افغانستان گفت: "در این قسمت تعهد جدی وجود دارد. تلاش های از سوی افراد و اشخاصی صورت می‌گیرد و گرفته که مانع انجام اصلاحات شوند، مساله که در آن هیچ نوع مسامحه‌ و گذشت صورت نخواهد گرفت. چون این گذشت به قیمت سلامت افغانستان تمام می شود."

اختلاف دو نامزد بر سر شمارش و روند رای گیری نردیک بود که انتخابات را به بحران سیاسی مبدل کند

اختلاف برسر اصلاح

بعد از انجام مراسم تحلیف رئیس جمهور که بیش از چهارماه از آن می‌گذرد هنوز از تشکیل این کمیسیون خبری نیست و آقای غنی نیز در آخرین دیدارش با اعضا کمیسیون انتخابات افغانستان گفته است که اصلاحات درکمیسیون انتخابات افغانستان باید صورت گیرد ولی برای عملی شدن این اصلاحات نیاز به یک فرصت مناسب است.

اخیرا شماری از رسانه‌های افغانستان گزارش دادند که میان آقای غنی و آقای عبدالله بر سر ایجاد کمیسیون اصلاح نظام انتخاباتی افغانستان اختلافاتی بروز کرده است اما این مساله امروز توسط محمد محقق، معاون دوم عبدالله و سرور دانش، معاون دوم آقای غنی رد شد.

این دو در سخنرانی که امروز در کنفرانس اصلاحات نظام انتخاباتی افغانستان داشتند، هر دو گفتند که دولت متعهد به اصلاح نظام انتخاباتی است.

آقای محقق گفت که در حکومت وحدت ملی اراده جدی وجود دارد که اصلاحات در سیستم انتخاباتی به وجود آید. رئیس اجرائی در صدد ایجاد کمیسیونی برای اصلاحات در انتخابات است.

این انتخابات بیشتر از شش ماه طول کشید

اوبا اشاره به اینکه اصلاحات ضرورت زمان است،‌ به صراحت اعلام کرد که دو نفر (رئیس جمهوری و رئیس اجرایی) "جنجالی در این مورد ندارد و من آن را تکذیب می‎کنم."

محمد ناطقی از افراد نزدیک به رئیس اجرائی می‌گوید که تاکنون کمیسیون مشترک تشکیل نشده و مشخص نیست که این کمیسیون چه زمان آغاز به کار خواهد کرد.

مشکل سیستم انتخابات افغانستان در کجاست؟

با افزایش مشکلات در روند برگزاری انتخابات زمزمه هایی در تاخییر دوماهه انتخابات مجلس نمایندگان افغانستان نیز به گوش می‌رسد. قرار بود که انتخابات پارلمانی افغانستان درماه ثور/اردیبهشت یا جوزا/خرداد ۱۳۹۴برگزار شود.

اکنون پرسش این است که مشکل انتخابات افغانستان در کجاست؟ به نظر فضل احمد معنوی، رئیس پشین کمیسیون انتخابات، سیستم انتخاباتی و قوانین انتخابات بگونه ای است که زمینه را برای دخالت مقام‌های دولتی فراهم می‌کند.

به گفته او به دلیل نبود سیستم شفاف، افراد در سطوح مختلف دولت تلاش می‌کنند که اشخاص و افراد خود را به منظور برآورده ساختن طمع و توقع مقامات وارد کمیسیون انتخابات کنند.

سیستم انتخابات افغانستان رای واحد غیر قابل انتقال است

آقای معنوی گستردگی این نوع گماشته ها را از محل رای‌دهی تا دفتر مرکزی کمیسیون انتخابات می داند که خود بر روند انتخابات تاثیرات منفی دارد.

انتخابات بدون احزاب سیاسی

اکنون سیستم انتخابات افغانستان رای واحد غیر قابل انتقال است. ولی محمد ناطقی، از مذاکره کنندگان ارشد تیم اصلاحات و همکاری در زمان تدوین موافقنامه دولت وحدت ملی می گوید که باید قانون انتخابات تغییر کند و نقش احزاب سیاسی در کشور برجسته شود. او افزود که نقش احزاب باید در انتخابات جدی گرفته شود نظام رای گیری باید مختلط شود (یعنی در کنار افراد مستقل بخشی از کرسی ها به احزاب واگذار شود) و در قانون اساسی نیز تغییراتی اعمال شود.

به گفته او در صورت نبود نظارت احزاب سیاسی و عدم اصلاحات در نظام انتخابات، ماموران برگزاری انتخابات نمی‌توانند بی طرف بمانند.

چگونه می‌توان به انتخابات اعتبار بخشید؟

آقای معنوی معتقد است که دولت افغانستان نیاز دارد تا فهرست رای دهندگان را مشخص کند. کارت هویت و تذکره (شناسنامه) برای رای دهندگان صادر شود. آمار جامعی از تعداد رای دهندگان و محلات رای دهی تهیه شود.

به گفته او باید سیستم انتخابات به گونه‌ای عیار شود که نفوذ افراد دولتی را در تمام سطوح کاهش دهد.

صد ها ناظر بین المللی بر روند شمارش مجدد آرا در افغانستان نظارت کردند

او می‌گوید که شمارش آرا در محلهای رای گیری نتیجه مثبت در انتخابات گذشته نداشته و باید شمارش در حوزه‌های رای گیری صورت گیرد و در مرکز نیز باید سیستم شمارش به گونه ای غیر قابل تصرف عیار شود.

به عقیده آقای معنوی در صورتی می توان به انتخابات اعتبار بخشید که مرجع رسیدگی به شکایت انتخاباتی با اعتبار به وجود آید نه اینکه هر دو کمیسیون مثل اکنون در یک سطح قرار داشته باشد.

آیا زمینه اصلاحات فراهم است؟

سرور دانش، معاون دوم ریاست جمهوری افغانستان نیز می‌گوید افغانستان در مورد انتخابات با کاستی‌ها و چالش‌هایی مواجه است، باید با مساله انتخابات با دید اصلاحی برخورد شود.

او گفت که براساس توافقات حکومت وحدت ملی "فرصت مناسبی برای اصلاحات فراهم شده‌است."

آقای دانش بهترین شیوه مدیریت انتخابات را شیوه‌ای که در قانون اساسی این کشور ذکر شده دانست و گفت که هر نوع اصلاحات باید با توافق نظر و اجماع ملی مطرح شود، طرح‌های یک جانبه نه تنها مشکل را حل نمی‌کند، بلکه ممکن است با ناکامی مواجه شود.

در حال حاضر مجلس نمایندگان در مرخصی است و تا آخرین روزهای سال جاری خورشیدی پارلمان تعطیل خواهد بود. از سوی دیگر مجلس در سال آخر کاری حق تعدیل یک سری قوانین از جمله قانون انتخابات را ندارد.

این در حالی است که اگر انتخابات پارلمانی در زمان از قبل اعلام شده یعنی ماه ثور یا جوزای آینده، برگزار نشود، با تمام شدن موعد قانونی کار پارلمان، قوه مقننه افغانستان از اعتبار قانونی ساقط می‌شود و این امر دولت وحدت ملی را که حاصل یک توافق سیاسی است، با چالش جدی مواجه خواهد کرد.

در این روند تک تک آرا باز شماری شد