100 روز نخست گفتگو با محمد ناطقی کارشناس مسایل سیاسی

گفتگو با محمد ناطقی دپلمات و کارشناس مسایل سیاسی

100 روز نخست

دیروز چندین تلفن از رسانه های افغانستان را داشتم. بحث روی این بود که درطی" صد روز نخست" چه گذشت؟ و حکومت وحدت ملی چه دست آوردهای داشته است؟.این عنوان درواقع سرفصل ثابت رسانه های تصویری و صوتی افغانستان درطی 100 گذشته بود. البته دراکثرانتخابات چنین عنوانی طرح می شود. صد روز نخست برای میزان کارکرد رییس و حکومت منتخب اهمیت به سزایی دارد. حال همین پرسش درمورد حکومت وحدت ملی طرح می شود دیشب دریک بحث با تلویزیون" آریانا" شرکت داشتم سوالات عمد تا روی کارکرد و عملکرد "صد روز نخست" بود حال مفاهیم و موضوعات طرح شده را باهم مورد بحث قرارمی دهیم.

مجری تلویزیون: دراین صد روز چه گذشت؟ ارزیابی شما چیست؟ موفقیتها چه بوده است؟ اصولا چیزی بنام دست آورد داریم؟

محمد ناطقی: تشکر، پرسشهای مهمی را طرح کرده اید ابتداء اجازه دهید به این نکته اشاره ای داشته باشم. صد روز نخست را می توان در دو ساحت داخلی و خارجی مورد گفتگو قرارداد

 ساحت خارجی

دراین عرصه حکومت وحدت ملی صد روز خوبی داشت و حقیقتا باید اذعان کرد که دست آوردهای حکومت وحدت ملی دربعد خارجی عالی بود. تنشهای زدایی بین دو کشورافغانستان و پاکستان یکی از عمده ترین دست آوردها می باشد. ما به این مساله ضرورت داریم. درزمان حکومت رییس جمهورکرزی تنشها بین دو کشور بخصوص درسالهای اخیر، به اوج خود رسید. اینکه چرا چنین شد؟ و چرا رییس جمهور کرزی روابط خود با دو کشورمهم آمریکا و پاکستان را خراب کرد؟ خوب این مساله دلایلی خود را دارد. رییس جمهور درزمان سید رضا گیلانی صدر اعظم پاکستان همیشه درمورد اهمیت و نقش پاکستان اظهارات مثبت داشت دریک مورد وی گفته بود که پاکستان کشوری با جمعیت بیش از180 میلیون نفرجمعیت ، نقش بسیار مهمی روی افغانستان دارد. وی با دوستان نزدیک خود، تاکید می کرد که پاکستان کشوری اتمی است و افغانستان نمی تواند با این کشور درحال تخاصم باشد و خصومت با پاکستان به ضررافغانستان می باشد مقامی که لازم نیست نامی ازوی گرفته شود، این مفاهیم را با من درزمانی صحبت می کرد که سید رضا گیلانی و هیئت بلند پایه پاکستانی مهمان رییس جمهور درارک ریاست جمهوری بود. البته این مساله درزمان خود ش واقعیت داشت اما این سیاست درسالهای اخیر به کلی تغییرکرد و در سالهای اخیر رییس جمهورکرزی نگاه بسیارغیردوستانه با پاکستان راداشت و چنین تنشی را حکومت قبلی با آمریکا نیزایجاد کرد البته تنش درمناسبات کابل و واشنگتن به پیمانه تنش کابل اسلام آباد نبود ولی همه می دانیم که روابط کابل به جامعه جهانی و با دولت آمریکا با رد موافقتنامه امنیتی ، واقعا تنش آلود گردید.

ولی حالا می بینیم که حکومت وحدت ملی با دو اقدام اساسی " امضای موافقتنامه امنیتی" و گفتگوهای جدی و سازنده با حکومت پاکستان، درواقع گامی مهمی برای بهبود مناسبات برداشت و اعتماد سازی که ازبین رفته بود را احیا کرد و این به نظرما درمناسبات خارجی یک دست آورد مهمی محسوب می شود و کسی نمی تواند آن را نادیده بگیرد گفته می شود که یکی ازدلایلی تاخیردرمساله تشکیل کابینه درطی صد روز نخست، موضوع شامل شدن طالبان درحکومت وحدت ملی است اگراین خبردرست باشد که طالبان وارد حکومت وحدت ملی می شوند بنابراین تاخیرکابینه می تواند دلیل منطقی خود را داشته باشد. زیرا اعلام حکومت به معنی اخلال مذاکرات بین افغانستان، پاکستان و آمریکا است و این کاری است غیرممکن.

مجری : ولی تاخیر و تعلل گفته می شود برمی گردد به اختلافات بین رییس جمهور و رییس اجرایی فکرنمی کنید که ریشه اصلی اختلافات تیمی گروهی و یا مافیای قدرت و سیاست باشد؟

محمد ناطقی : البته بحث و پرسش روی دست آورد بود و من روی آن دربعد خارجی تاکید کردم نکاتی را که درمورد تنش زدایی طرح کردم قابل انکار نیست این کارها صورت گرفته و کاری خوبی هم شده است شما درجریان هستید که گذشته از مساله پیمان امنیتی و مذاکرات مهمی که با مقامات پاکستان صورت گرفته است می دانید که درطی صدروز که گذشت نشستهای مهمی دیگری را رهبران حکومت وحدت ملی درلندن، شانگهای ریاض و تهران داشتند شک نداشته باشیم که همه این نشستها دست آوردهای زیادی داشت درلندن تعهدات جامعه جهانی با افغانستان درتهران مساله مهاجران درشانگهای گفتگوهای سازنده روی مبارزه با تروریزم و در ریاض هم موضوع تروریستها و طالبان طرح شد این ها تماما دربعد سیاست خارجی درطی صد روزکه گذشت انجام شده است بنابراین اگر گفته شود که حکومت وحدت ملی هیچ دست آوردی نداشت، به نظرم یک نوع بی انصافی است. اما با تمام این دست آوردها ازنظرمردم هنوز کاراساسی که تشکیل کابینه باشد صورت نگرفته است منتقدان می گویند: رهبران حکومت وحدت ملی دو اشتباه تاریخی را دراین باب مرتکب شده اند یکی اینکه پنهان کاری می کنند و هرگز به دلایل ا صلی چالشها و مشکلات شان درمورد کابینه اشاره نمی کنند نکته دوم هم این اس که آنها به این پرسش هم پاسخ نمی گویند که موضوع شرکت طالبان و گفتگوهای صلح با مقامات آمریکا و پاکستان به کجا منتهی شده است و به همین دلیل است که دربخش رسانه ها، سخنگویان دو تیم هرگز نمی توانند عمق مسایل و ماجراها را با مردم درمیان بگذارند. البته این نظر و روایت شاید خیلی موجه نباشند و شاید دلایل منطقی برای اختفا اسرار گفتگوها باشد لزومی ندارد که همه آن چه که درپشت پرده می گذرد را به همه روکرد.این مساله را اتفاقا کسی با من طرح کرد و پاسخ من با وی همین بود اما وی می گفت که محرمان دو تیم درنوع اظهارات شان دچارمشکل و فقرمعلومات دراین موارد می باشند.

شک نداشته باشیم که تاخیرکابینه، معلول علتهای مخصوص بخود می باشد هنوز رهبران دو تیم نتوانسته نامزد وزیران خود را به پارلمان معرفی نمایند. تاخیربا واکنشهای بسیارمنفی درجامعه رو برو شده است هیچ رسانه ای نیست که دراین شبها در آستانه صد روزه گی درمورد کابینه حرف نزنند. حرفهای پراز نقد و اعتراض و درموارد تعرض به مقام دو رهبر و اشاراتی به بی کفایتی دارند و همین حالا که ما دراین رسانه با هم حرف می زنیم شما به نکاتی اشاره داشتید و گفتید که دلایلی تیمی، مافیایی و اختلافات رییس جمهور و رییس اجرایی علت ناکامی و تاخیر می باشد البته من با این برداشت و دلایلی که اشاره کرده اید، موافق نستم دلایل هرچه باشد ولی این چیزهای نیست که اشاره می شود. من معتقدم که کابینه درچارچوب همان توافقنامه سیاسی باید ساخته شود معنا ندارد که خارج از سند مورد توافق کاری صورت بگیرد و تا حالا هرآنچه عمل شده به نظرمن درچارچوب همان موافقتنامه بوده است. مجری در ادامه پرسش تاکید می کند که منظور همان تقسیم و توزیع " برابر و برابرگونه" است. گفتم آری کارها براساس ادبیات سیاسی و ساختاری که درموافقتنامه ذکرشده، صورت می گیرد و هیچ کاری خارج از موافقتنامه مورد قبول و تایید نیست و خوشبختانه تا کنون ولو به صورت ناقص هم که بوده ، توزیع مسوولیتهای کابینه در راستایی همان سند انجام شده است. این حرف را به این دلیل می گویم که "کمیسیون نظارت بر تطبیق موافقتنامه" درساختارحکومت وحدت ملی منظورشده بنابراین این کمیسیون درچارچوب وظایف خود، نظارت برتطبیق موافقنامه ساختارحکومت وحدت ملی را دارد.

عرصه داخلی

شکی وجود ندارد که عوامل درونی و مسایلی زیادی که پیرامون رییس جمهور و رییس اجرایی می گذرد یکی از دلایل قابل درک درتاخیرکابینه می تواند شمرده شود. امروز انجنیرمحمدخان معاون رییس اجرایی گفت: که اختلافات میان تیمها و تفاوت نظردرمعرفی نامها میان رییس جمهور ورییس اجرایی واقعیت دارد و یکی ازدلایلی تاخیردرمعرفی کابینه همین ملاحظات و اختلافات می باشد. برداشت از اظهارات ایشان این است که وی اشاره به اختلافات درون تیمها دارد به این معنا که دو تیم رییس جمهور و رییس اجرایی درمورد معرفی نامها دچارمشکل هستند. نکته دیگر درعرصه داخلی و درونی هم این است که همان گونه درمیان تیمهای طرفین اشکالاتی بروز کرده به صورت قطع بین رییس جمهور و رییس اجرایی هم اختلافاتی و جود دارد سید اکرام منشی ولسی جرگه که دربحث ما شرکت دارد خود به اظهارات رییس جمهور و رییس اجرایی درملاقات که داشته است، به همین تفاوت نظرها اشاره دارد. ایشان می گوید: که رییس جمهورگفت من لیست داکترصاحب عبدالله عبدالله رییس اجرایی را دریافت کردم ولی به دلایلی آن را برگرداندم یعنی اینکه لیست کامل نبود. جناب منشی صاحب می گوید: داکترصاحب عبدالله عبدالله درملاقات با ما با صراحت اعلام داشت که ما نامها را تکمیل کرده ایم ولی ازسوی رییس جمهورتنها دونام درمورد وزارت دفاع و مالیه بما نشان داده شده است. خوب اینها روایتهای هست که مقامات حکومت وحدت ملی دارد و همه می دانیم که این اظهارات دست اول، دال مرکزی و انکار ناپذیر درعرصه داخلی دشواریهای کابینه می باشد. اما آنچه که در بعد داخلی مطرح می شود ، تمام حرف نیست ولی یک بخش ازچالشهای بزرگ درمسیرتاخیرکابینه هست.    

آیا به این زودیها شاهد تشکیل کابینه خواهیم بود؟

آیا به این زودیها شاهد تشکیل کابینه خواهیم بود؟

یکی ازمسایلی که به شدت مورد توجه نقد و اعتراض قرارگرفته است ، مساله تشکیل کابینه است. این موضوع درحدی جدی طرح شده که آن را به مثابه نقطه ضعف رهبران حکومت وحدت ملی دانسته اند. دراین روزها رسانه های داخلی و همینگونه نشریات بین المللی مطالبی زیادی درمورد کابینه افغانستان نوشته اند و همه مطالب به یک نحوی اشاراتی به ناسازگاری سیاسی رهبران حکومت وحدت ملی دارد. این مساله بارها ازسوی رییس جمهور ورییس اجرایی رد شده و گفته اند که هیچ اختلافی درکار نیست. پارلمان افغانستان نسبت به معرفی نامزد وزیران، سخنان بسیار تندی را بین شان رد بدل کرده اند ازجمله رییس مجلس صحبتهای غیرمسوولانه درمورد حکومت وحدت ملی داشته وقتی از افراد نزدیک به رییس مجلس پرسیده شده است که شما چرا چنین موضوعی را طرح کرده اید؟ و حکومت وحدت ملی را زیرسوال برده اید و رییس مجلس مساله سفارت خانه های خارجی را طرح کرده است درحالیکه خود پارلما با اکثریت قاطع سند همکاری امنیتی را درهمین چند روز قبل مورد تایید قرارداد. نزدیکان رییس مجلس گفته اند که رییس بخاطرایجاد شتاب و سرعت در معرفی کابینه، چنین اظهاراتی را کرده و هدف شان جز فشار چیزی دیگری نیست ولی واقعیت این است که نوع اظهارات رییس مجلس درمسیرایجاد فشار برحکومت وحدت ملی نیست وی مبناء حکومت را زیر سوال برده است.

بدون شک باید اذعان داشت که تاخیردرامر کابینه ، علت اصلی دست کاریها و دست اندازیها و توطیه های زیادی شده و هرآنچه که ما امروزها می شنویم و می خوانیم تنها یک دلیل دارد و آن تاخیر بیش ازحد می باشد مردم حق دارند و پارلمان هم دراین مورد حق به جانب است و متحدان افغانستان هم به شدت منتظر هستند که کابینه و حکومت تازه افغانستان باید معرفی شود اما کاریکه متاسفانه تا کنون صورت نگرفته است. نکته اصلی دراین است که چه دلایلی برای تاخیروجود دارد و مردم حق دارد که به رمز و رازهای آن پی ببرند.

و اما دلایل تاخیر و تعلل

نکته اصلی دراین است که تمامی تصمیم گیریها و اختیارات در مورد معرفی اعضای کابینه دریک دایره بزرگتر، مرتبط به رییس جمهور و رییس اجرایی و معاونان شان  قرارگرفته است یعنی این صلاحیت به آنها داده شده که درمورد اعضای کابینه تصمیم بگیرند. برخی رسانه ها صحبت از کمیته گزینش دارد درحالیکه این موضوع اصلا مطرح نیست. کمیته گزینشی درکار نیست. این درست است که دو جهت یک تیم را با عنوان کمیته انتقال موظف کرده بودند که روی پست های سیاسی کار نماید این کمیته دراین مورد نشستهای زیادی داشت و تمامی پست های سیاسی را که چیزی درحدود 219 پست می شود را دسته بندی کرده و در اختیار رهبران حکومت وحدت ملی قرارداد. "کمیته ترانزیشن" مدتها است که کار خود را تمام کرده و حالا تمامی مسایل برمی گردد به رهبران حکومت وحدت ملی.همان گونه که اشاره کردم در دایره تصمیم گیری دو حلقه کوچک و بزرگ و جود دارد. حلقه بزرگ همان روسایی حکومت و معاونان شان است و اما حلقه کوچک برمی گردد به تصمیم رییس جمهور و رییس اجرایی. می دانیم این مساله درتوافقنامه ذکرشده است.

 دریک مورد در موافقتنامه تصریح شده که رییس جمهور و رییس اجرایی درمورد موضوعات کلان تصمیم می گیرند. یکی از مواردی که باید دو طرف درمورد آن تصمیم بگیرد همین مساله معرفی کابینه است. حالا هرآنچه مشکل و یا تحلیل و بررسی روی نامها صورت بگیرد، این مساله مستقیما برمی گردد به رییس جمهور و رییس اجرایی.همه دلایل دال براین هست که درحال حاضر و درمورد معرفی کابینه تنها و تنها رییس جمهور و رییس اجرایی، نقش اساسی دارند. دلایل تاخیر درمورد معرفی کابینه از منظر، دو مقام این است که آنها باید همه ملاحظات را درمعرفی کابینه درنظربگیرند. ملاحظات درجامعه متکثرافغانستان منطقی است. حقیقتا کابینه حکومت وحدت ملی باید آینه تمام نمای وحدت ملی را نشان دهد این مساله وقت و زمان لازم دارد. ساخت ترکیب ملی کار بسیار سختی می باشد. گذشته از ترکیب و ملاحظات ملی، مساله مواصفات خود نامزد وزیران نیز مهم است. نامزد وزیران براساس موافقتنامه می باید واجد شرایط و مواصفات ذاتی باشند. دانایی و دانش، تخصص، صداقت و تعهد به منافع ملی ازجمله موضوعات و صفات یک وزیر درموافقتنامه ذکر شده است. رییس جمهور و رییس اجرایی به صورت جدی روی این مساله تاکید کرده اند و دنبال این موضوعات هستند.

نکته دیگری که سبب تاخیر شده مساله ملاحظات درون تیمی است. همه ما می دانیم که دو تیم انتخابات بخشهای زیادی از سیاست مداران و گروهای سیاسی را با خود همراه ساخت و به آنها وعده های داده و درمواردی اسناد و موافقتنامه های امضا کرده اند این تعهدات باید درعمل مد نظر گرفته شود این حرف اغراق آمیز نیست و رییس جمهور و رییس اجرایی درمورد ترکیب کابینه باید ملاحظات درون تیمی خود را داشته و قناعت آنها را بدست آورد. مساله سیاست، کار یک روز و دو روز نیست و یا فرصت طلبی که حالا خر شان از آب گذشته و در فکر دوستان درون تیمی خود نباشد و یا آنها را به نحوی جواب دهد این موضوع هم به دلیل سیاسی و هم به دلیل اخلاقی کار درستی نیست و همان کلوخ در آب گذاشتن و عبوراز روی آن هست و این کار را شاید رهبران حکومت وحدت ملی درشان و منزلت خود ندانند  بنا براین درمورد معرفی کابینه و درموارد دیگر که مرتبط به مقامات سیاسی می شود، رهبران دو تیم انتخاباتی، ملاحظه دوستان درون تیمی خود را دارند و یکی از دلایلی تاخیر هم این می تواند باشد. جمع جورکردن  این موضوعات وقت زیادی لازم دارد اما علیرغم همه این مطالب که موجه و منطقی می باشد، بازهم نمی تواند دلیل تاخیرو تعلل بیش ازحد شمرده شود.

اولویتهای ملی

اولویت های ملی همین است که کابینه حکومت وحدت ملی باید معرفی شود. این خواست همان گونه که اشاره کردم، بسیارجدی است. مردم صبر و حوصله شان بسر آمده برای مردم چهره های زید و عمر مهم نیست برای مردم مساله داخلی تیمها مساله معیارها و مسایل اختلافات تیم ها و .. مهم نیست. این ها موضوعاتی هست که به نخبگان سیاست و مدیران جامعه برمی گردد و ربطی به مردم ندارد. مردم این را می خواهند که کابینه و حکومت خوب و خدمت گزارداشته باشد و تاحالا این مامول بدست نیامده خبری ازکابینه نیست. گفته شده است که اداره حکومت با سرپرستها ایجاد مشکل کرده و انگیزه های کار از مدیران سرپرست را گرفته است. زیرا اینجا افغانستان است سیاست مداران منافع شخصی خود را قربانی منافع ملی و قانون نمی کنند آنها درحین انجام وظیفه برای آب و نان خود هم فکر می کنند و قتی که بدانند که چند صباحی در حکومت بیش نیست آن وقت احساس مسوولیت نمی کنند و پاسخ گوی اداره و مشکلات مردم نستند. این مساله خیلی عریان دیده شده و خود مقامات حکومت وحدت ملی دراین مورد شکوه و شکایت دارند و بارها از مقامات سرپرست خواسته که بکار شان توجه داشته باشند.

علایم زیادی و جود دارد که علیرغم گذشت زمان طولانی، هنوز شرایط برای معرفی نامزدان فراهم نشده است. چالشهای زیادی دراین باب وجود دارد و حالا گفته شده که اختلافات نظر در داخل تیمها یکی از جدی ترین عامل تاخیر می باشد. همان گونه که اشاره شد دشواریهای حکومت وحدت ملی یک بخش آن برمی گردد به مسایلی داخلی خود تیمها و اکنون روسایی حکومت وحدت ملی یک بخش از زمان را اختصاص به حل این چالشها داده و درمعرفی نامزد وزیران قناعت متحدان انتخاباتی شان را باید گرفته باشد که ظاهرا نگرفته است. قرار این بود که حد اقل گروه اول که شامل هشت وزارت خانه و ریاست امنیت ملی باشد را دو طرف به پارلمان معرفی نمایند ولی این مساله با مشکل برخورد کرده و دیروز آنها موفق نشدند که  هشت نامزد وزیر را به مجلس معرفی نمایند. برخی هم گفته اند که رهبران حکومت وحدت ملی منتظر یک مساله دیگر هم هست و آن اینکه احتمالا طالبان به صلح روی می آورند  بنابراین باید چند وزارت به آنها نیزدرنظرگرفته شود همین مساله را خبرگزاریها به صورت مرتب ازما می پرسد و یک دلیل هم این شده که وزارت دفاع آمریکا اعلام کرده که دیگر کاری به ملاعمر ندارد و وی را مورد حمله قرار نمی دهد این چرخش می تواند دال برای رویدادهای مهم پشت پرده مذاکرات آمریکا پاکستان و افغانستان باشد. برای کشتن ملاعمر ده میلیون دالر جایزه تعیین شده بود ولی حالا دیگر خبری ازآن نیست. علیرغم این گمانه زنیها که طالبان را شامل حکومت نمایند و به همین دلیل چند وزارت را برای آنها درنظرگرفته اند و عامل تاخیر یکی این می تواند باشد.

 اما واقعیت این است که چالشهای عمده در میان تیمها و گفتگوها میان رهبران دو تیم، سبب تاخیرکار شده است. این مساله حتا برای معرفی همان گروه اول که شامل چند وزارت باشد صدق می کند و می بینیم که تاکنون همان گروپ و پکیچ اولی عملی و نهایی نشده است. بهرصورت معرفی نامزد وزیران یک اولویت ملی و جدی ترین مساله روز افغانستان می باشد. مردم منتظرهستند که دراین مورد رهبران دو تیم باید تصمیم بگیرند. آقای سید اسحاق گیلانی نماینده پارلمان با رسانه ها گفته است که رییس جمهور کوتاهی می کند و تاکنون موضوعات درون تیمی خودرا حل نکرده و دلیل تاخیررا وی اختلافات و تفاوت نظر درتیم رییس جمهور می داند. تاخیر دلایل و چالشهای خاصی خود را دارد و دراین خط مقاله به گفتگوهای درون تیمی، گفتگوی رهبران دو تیم، عامل بیرونی، مساله طالبان، بحث روی نامها و وزارت خانه ها به صورت مختصر اشاره شد.