شایستگی وتناسب

شایستگی وتناسب

شایستگی وتناسب،دومعیاری که درگزینش افراد مطرح گردید.درحال حاضر،انتخابات افغانستان با تعیین کمشنرهای تازه باید کارش آغازشود.این مساله درقانون تشکیل وظایف وصلاحیتهای کمیسیون،تصریح شده که کمیته  ای با نا م" کمیته گیزنیش" افرادی را شناسایی نماید وازمجموع ، افراد واجد شرایط را با معیارشایستگی وتناسب قومی، گزینش کرده وبه رییس جمهورمعرفی نماید.دراین روزها کمیته گزینش،این کاررا کرده است.البته اعضای کمیته گزینش روئسایی هردومجلس،رییس کمیسیون نظارت برقانون اساسی، رییس کمیسیون مستقل حقوق بشر واستره محکمه هستند.این کمیته ازمجموع 249 نفرداوطلب بیست هفت نفررا گزینش کرده وبه رییس جمهورمعرفی می کنند ورییس جمهورازمیان 27 نفر درنهایت 9 نفررا بعنوان کمیشنران کمیسیون مستقل انتخابات،تایید ومعرفی خواهند کرد.این پروسه با سئوالاتی روبروشده ویک باردیگرمساله مهم مشارکت درنظام سیاسی را مطرکرده است.

گروهای ازاین مساله استقبال کرده وگفته اند که قاعده مشارکت درساختارسیاسی دواصل, شایستگی، وتناسب,رعایت شده بنابراین موضع ,کمیته گزینش, را مورد تایید قرارداده اند.گروه دیگربا این کارمخالفت داشته وگفته اند: که کمیته گزینش بیش ازحد به مسایلی قومی توجه کرده بگونه ای که مسایل اصلی را کنارگذاشته است البته این گروه خیلی شفاف نمی تواند اعتراض نماید زیرا کمیته گزینش می تواند  استدلا نماید که تخصص مسلکی وکاردانی،را که بازکرده اید تمامی  این مفاهیم دراصل, شایسته سالاری, وجود دارد.نکته دیگری که مورد نقد قرارداده این است که جنبه های گروه گرایی دراین گزینش فربه شده وبرخی هم گفته اند که افراد برگزیده شده تحت تاثیرعوامل زوروقدرت نیزقرارگرفته اند.حال با توجه به این تمایلات هریک ازاین موضوعات را بصورت تفصیلی مورد بحث قرارمی دهیم.

اصل شایستگی:

شایستگی که ازآن بنام های تخصص،مسلک،دانش وتجربه نام گرفته شده بدون تردید اصل زیربنایی گزینش درنظام مدیریتی ما باید باشد.این اصل عام درهمه نظام های مدیریتی درواقع پذیرفته شده است.کارباید به اهل آن سپرده شود مدیرواجد شرایط ،مدیرت درحوزه کاری خودرا باید داشته باشد.مشکل اساسی ما این بوده که کاربه اهل آن سپرده نشده دراستخدام افراد درادارات حکومتی،کم تربه مسایل شایستگی افراد توجه شده است.بی جهت نیست  که وزیرداخله می گوید: درمدتی اندکی که وزیرشده باهزاران درخواست ناموجه ازسوی افراد با نفوذ بخصوص اعضای دومجلس نمایندگان روبروبوده است.آقای مجتبی پتنگ وزیرسلب صلاحیت حرف درستی گفته است.ما درهروزارت ،اداره که کارمی کنیم،شاهد این گونه رویه های غیرقانونی هستیم.عوامل زور،نفوذ عوامل تباری وسمتی دراستخدام افراد نقش فوق العاده دارد.همین عوامل است که کیفیت کاری ادارات را پایین آورده وشاید یکی ازریشه های اصلی فساد همین مساله باشد.افراد با زورآمده وبا زورکارخودرا انجام می دهند وتابع هیچ قانون ومقرره ای نیست.

دیده شده این افراد وقتیکه با چالش کاری ومدیریتی روبروشده،چاره ای نداشته با بد ماشی وحتی برخورد فیزیکی با افراد مقابله کرده اند.یک مقام ومدیرشایسته کسی را کتک نمی زند وی اولا کارخودرا درچارچوب قانون انجام می دهد وقانون دان وقانون شناس است زیرا که شایسته ولیاقت دارد.درثانی اگراعتراضات موجه ویا ناموجه داشته باشد با وقارومتانت برای رفع آن می کوشد.ادارات ما ومخصوصا کمیسیون اصلاحات اداری،بصورت فرمالیته امتحانات برگزارمی کنند وسوالات را طرح ومی خواهند افراد پاسخ داده باشند ولی درعمل ، گزینشها بسیاراندک براساس شایستگی صورت می گیرد.دریک وزارت با موجی ازنیروهای روبروهستیم که اصلا وابدا براساس شایستگی نیامده.عوامل زور،واسطه، آنها را وارد اداره کرده اند.شایسته سالاری اصلی است که باید درمدیریت رعایت شود.

اعتراضات گروهای مدنی به گزینش کمشنرها اگربه این مساله ارجاع داده شود طبعا انتقادات درستی خواهد بود.یکی ازاشکالات این بوده که گویا ازجامعه مدنی درانتخاب کمیشنرهای معرفی شده،کسی نبوده این مساله به دوصورت گزارش شده یکی اینکه گروهای مدنی دراثراختلافات موفق به معرفی نماینده خود درکمیته گزینش نشده است ودیگراینکه گفته شده کمیته گزینش درحق آنها ناروایی کرده وازگروهای مدنی برخلاف مصوبه های کمیته گزینش،نماینده جامعه مدنی را قبول نکرده نتیجه اینکه افراد گزینش شده،بدون حضورومشارکت نماینده جامعه مدنی صورت گرفته است.جامعه مدنی معترض درامرمعرفی 27 نفراست.آقای جانداد اسپنغرنماینده ,فیفا, دریک گفتگو با رسانه درمورد اصل شایستگی تاکید داشت که کمیته گزینش براساس تخصص ومسلک افراد را گزینش نکرده معیارآنها بیش ازحد قومی بوده وی به این مساله اشاره دارد که درمعرفی افراد معیارقومیت اول ومعیارهای مسلک، تجربه،تحصیل وشایسته گی متاخربوده است.

البته آقای اسپنغربه گروهی وجناحی بودن افراد نیزمعترض است وگفته است که افراد معرفی شده به یک نحوی به گروهای سیاسی مرتبط هستند واصل بی طرفی درمعرفی اعضای کمیسیون رعایت نشده وسومین انتقاد وی این بودکه مسایل قومی دراین گزینش خیلی جدی است.با توجه به این مساله که  اصل شایستگی یک اصل عام ،علمی درمدیریت است اما درجوامع کثیرالملیتی مثل افغانستان درکناراصل شایستگی قاعده دیگرنیزمطرح است وآن اصل , تناسب, است.    

  تناسب:

تناسب،همان رعایت نسبت اقوام درمشارکت سیاسی است این مساله درجامعه ما خیلی مهم ودرموارد بصورت ظالمانه مطرح شده است.نخبگان گروهای قومی سخت درتلاش اند که نشان دهند که دارای اکثریت قاطع دراین کشورهستند ومی خواهند این نتیجه را بگیرند که وقتیکه اکثریت قاطع باشیم بصورت طبیعی باید اقلیتها ازاکثریت درهمه مسایل تبعیت نماید حاکمیت اکثربراقلیت را می خواهند مشروع منطقی نشان دهند این نخبگان می گویند اصل دموکراسی هم همین است که اکثریت حاکم براقلیت می شود.این مساله درمراکزاکادمیک وعلمی کشورنفوذ کرده تهیه آماروارقام عمدتا واقعی نیست بلکه امارهای سیاسی برمبنایی حاکمیت اکثریت براقلیت تهیه وتنظیم شده است.ازسوی هم گفته شده که درافغانستان اکثریت قومی بلحاظ زبان وتباروجود ندارد افغانستان کشوراقلیتهای تباری است.البته درسیاستهای اعمالی این منطق که افغانستان را کشوراقلیتهای تباری تعریف نماییم،زیاد نهادینه شده نیست.این منطق درست است که اگرمعیارزبان را بگیریم شاید معادله تعریف ما تغییرنماید.

بهرصورت تنوعات تباری درافغانستان یک واقعیت انکارناپذیراست براین اساس وقتیکه مساله مشارکت درساختارمطرح می شود،اصل "تناسب" درکنارشایستگی پیش کشیده می شود.این مساله راباید روشن کرده باشیم که اصل" تناسب "برای حل معضلات اداری وساختاری اصل مهمی است.ظلم وتبعیض ونابرابری شهروندی ازهمین جا نشات می گیرد.شهروند درجه یک ودرجه دو درهمین تنوعات قومی ریشه دارد.برای حل این معضل باید ازاصل "تناسب" کارگرفته شود همه شهروندان ساکن دریک کشوروخاک،درهمه امور مرتبط به جغرافیای کشور،شریک هستند بنابراین درمدیریت ساختاری هم باید همه احساس مشارکت داشته باشند مقوله های چون "مشارکت ملی" وحدت ملی" عدالت اجتماعی" درصورت مفاهیم معنی دارمی شود که اصل "تناسب" درساختارمدیریریتی نظام سیاسی رعایت شود.نباید به اصل "تناسب" حمله صورت بگیرد.

 این کارنادرست است اشکالی  که براظهارات آقای اسپنغروارد می شود این است که آنها اصل "تناسب" را به یک نحوی رد می کند واین اصل را باطرح کلمه حق می خواهد نفی نماید.تخصص ومسلک وتجربه معیارهای گزینش ومورد تایید است ولی باید سعی شود این معیارهای فراگیرباشد.عمومیت وتوسعه معیارها درصورتی عملی می شود که شما اصل " تناسب" را رعایت نمایید این طوری نیست که همه بچه های زرنگ درشاه عبد العظیم جمع شده باشد. همه اقوام ساکن درکشورافراد شایسته دارند با طرح شایستگی نباید تناسب قومی را قربانی کرد.درحال حاضرهمینطورشده است.درساختاراداری ما تناسب قومی وجود ندارد واین بی تناسبی قواره کاریکاتورمانندی ازنظام اداری مارا بوجود آورده است.دواصل "شایستگی وتناسب" درصورتی درصورتی کارایی دارد که هردواصل رعایت شود حمله به هرکدام ازدواصل برخلاف مصالح مردم افغانستان است.

حال کمیته گزینش براساس رعایت دواصل اگرماموریت شان را انجام داده باشد،درواقع کاری خوبی کرده اما اگراین کمیته درگزینش افراد،شایستگی را رعایت نکرده باشد ویا اینکه درنهایت تناسب رعایت نشود،دراین صورت به اهداف وفلسفه وجودی خود دست نیافته است.ظاهرا این گونه نشان داده شده که کمیته گزینش دراثرشتاب وسرعت اصل "شایستگی" را بدرستی رعایت نکرده است افرادی را معرفی کرده که صلاحیتهای علمی وعملی کم تری باید داشته باشند.نکته دیگری قابل تامل هم این دانسته شده که برخی ازاین افراد هم به یک نحوی مرتبط به دستگاه حکومت  اعلام شده وعوامل زوروقدرت درگزینش آنها موثربوده است.درحال حاضرتوپ درمیدان ارگ افتاده، دیده شود که رییس جمهوربا رعایت دواصل "شایستگی وتناسب" کارشان را انجام می دهد ویا اینکه یکی ازاین دواصل فدایی دیگری می شود.درنهایت باید تاکید نمایم که درجامعه ما اگربخواهیم حقوق شهروندی افراد رعایت شود باید ازهردواصل برای تحقق عدالت استفاده شود.اصل شایستگی واصل تناسب.