سالگرد فرمان

سالگرد فرمان 45

دراینجا دوادعای متفاوت وجود دارد.اداره امور مدعی است که فرمان ریاست جمهوری دربستریک سال بدرستی اجرایی وعملیاتی شده است این اداره اماروارقامی درمورد تهیه هزاران دوسیه مرتبط به فساد را دلیل موفقیت می داند وآن را بعنوان دست آورد بزرگ اجرایی فرمان تاریخی ریاست جمهوری دانسته است.یک سال ازاین فرمان گذشت.سالگره فرمان با  تجلیل وتکریم ازعملیاتی شدن آن برگزارشود ویا اینکه سالگره است همانند سالگره های که درمورد گذشته گان برپا می شود.برخی صاحب نظران گفته اند که فرمان درمورد مبارزه بافساد وسیستم عدلی قضایی، عالی بود ولی دستگاه اجرایی به دلیل نداشتن اراده ویا دخیل بودن  خود شان درامرفساد وبی عدالتی،این فرمان را عملی نکرده است.آنها گفته اند فساد درادرات دولتی بیداد می کند مقامات بالای حکومتی درفساد دست دارند،شرکتها ونهادهای غیردولتی ومافیایی که ارتباط باحکومت دارند، یکی دیگرازمنابع فساد دانسته شده است.فساد مختلط حکومتی وخصوصی ازناحیه این گونه موسسات ونهادهای مستقل،رهبری می شود.درفرمان آمده بود که وزارت عدلیه واستره محمکه وسارنوالی درخلال ششماه سرنوشت افراد متهم را روشن نمایند. با عوامل فساد درهرمقامی که باشد برخورد قضایی صورت بگیرد.فرمان ظاهرا در164 ماده وبصورت قوی تهیه شده است اما درعمل تاثیرات آن محسوس نیست.همین چند ماه پیش، سازمان شفافیت بین المللی ، افغانستان را کشورفاسد اعلام کرد وپیش ازآن درفهرستی قرارگرفتیم که ازمجموعه کشورهای فاسد دنیا نام گرفته شدیم وسازمانهای معتبربین المللی این فهرست را تهیه وتنظیم کرده وافغانستان را فاسد ترین کشوردردنیا اعلام کردند. البته حکومت افغانستان این عنوان راقبول ندارد آن را مغرضانه دانسته است ولی تا نباشد چیزکی مردم کی توانند گویند چیزها ودیگراینکه هیچ کسی نمی گوید که دوغش ترش است.افغانستان خود نمی تواند قبول نماید که کشورش فاسدترین کشوردردنیا بعد ازسومالی باشد با این مقدمه درچند مورد، مساله فساد را درآستانه سالگرد فرمان45 رییس جمهورکرزی مورد بررسی قرارمی دهیم.

منابع فساد:

الف- مقامات حکومتی:

این نکته راخود رییس جمهوربارها اعلام داشته است که یکی ازمنابع فساد ومهم ترین آن مقامات حکومتی ویا اقارب آنها هستند.فیصله های بین المللی ازجمله  مصوبه های توکیو اصولا مخاطب شان مقامات  حکومتی است.آنها هم که درماه گذشته برای پی گیری تعهدات دوجانبه افغانستان- توکیو با حکومت افغانستان گفتگو داشتند،مقامات حکومتی را تحت فشارقرارداده که می خواهیم بدانیم که حکومت افغانستان درمورد تعهدات توکیو چه پیشرفتهای داشته است. کسانیکه درگفتگوها شرکت داشتند معتقد هستند که حکومت افغانستان گفتگوهای شان درحدی نبودند که توانسته باشد دونرهای توکیورا متقاعد کرده باشد البته آنها گفته اند که درتهیه وتنظیم جدولها ودرروی کاغد، بلانس کاری درمورد تعهدات توکیورا مقامات تکنوکرات افغانستان، خوب تهیه کرده بودند ولی درعمل وتطبیق ،کارایی رضایت بخشی نبوده است.درنشست توکیو مصوبه بگونه ای نوشته شده که تعهدات دوجانبه افغانستان وجامعه جهانی بحث شده است.یعنی افغانستان ملزم به اجرای برنامه شفاف وحکومت داری خوب شده وازسوی هم جامعه جهانی باید به تعهدات مالی خود وفا دارباشد.

مقامات حکومتی حقیقتا درامرمبارزه بافساد موفق نبوده اند.این همه سرمایه وثروت که دراطراف شان متراکم شده ازکجا شده.وقتیکه معاون رییس جمهور با رسانه ها اعلام می کند که ما باید قدرشناس حکومت باشیم همین حکومت است که امروزنفردسته چهلم ما درمکرویانات خانه دارد.البته نفردسته چهلم مقامات بلند پایه حکومتی درمکرویانات برای شان خانه درست کرده ونه مردم.صاحب نظران معتقد هستند: به دلیل متمرکزبودن قدرت وساختارآن،بالاترین نقش را درتوسعه وگسترش فساد مقامات حکومتی ویا اقارب آنها دارند.قدربصورت بسیاربیرحمانه متمرکزشده وبدون امضای مقامات حکومتی هیچ مساله  ای قابل اجرا نیست به همین علت است که مقامات بلند پایه دولتی منبع بزرگی ازفساد دانسته شده است.به همین دلیل است که کارشناسان می گویند: سالگره فرمان را بعنوان یک برنامه زنده وتاثیرگزار نمی تواند تجلیل کرد.برخی گفته اند مقامات حکومتی به رییس جمهورخیانت کرده واین فرمان درواقع ازکارافتاده وهیچ اثری ازآن باقی نمانده اما اداره امورروایت دیگری را بیرون داده وگفته است که فرمان رییس جمهوردرآستانه سالگرد آن درعرصه های گوناگون عملی شده است.معاون اداره امورازتهیه وتنظیم هزاران دوسیه سخن گفته می گوید که همه درارتباط با فساد ودستگاه قضایی بوده وعملی شده.دراین میان کسی چه می داند که گفته های چه کسی را باید تایید کرد.

ولی قراین دال برعملی نشدن فرمان را نشان می دهد زیرا سازمان های معتبربین المللی امرمبارزه با فساد را درافغانستان تایید نکرده اند وکشورهای دونرهم دوما پیش ازنحوه گزارش افغانستان ابرازرضایت نداشتند وازجانب دیگرمقامات ذی دخل درامرمبارزه با فساد ازروند کارها راضی نستند.اداره عالی مبارزه با فساد که خود متکفل این مساله است چه می گوید هیچ گاهی این اداره نگفته است که مبارزه بافساد درکشورموفق بوده آقای لودین هزاربارزبان به شکوه وشکایت ازدست مقامات بلند پایه دولتی داشته این تنها اداره اموراست که درآستانه سالگرد فرمان، می گوید: که محتوای فرمان مقام ریاست جمهوری بدرستی درامرمبارزه بافساد تطبیق شده است.کارشناسان امورهم هرگزتایید نکرده که پیشرفت چشم گیری دراجرای فرمان مقام ریاست جمهوری صورت گرفته باشد.

فساد درقاعده نظام دولتی وقرادادیهای خصوصی :

منبع دوم وسوم فساد قاعده وبسترنظام است.البته ادارات حکومتی را نمی توان بصورت مجزا ازاصل وراس آن بررسی کرد زیرا راس قاعده واداره وقتی که فاسد شود این خودبه خود تسری پیدا می کند به ذیل وبسترهای مدیریتی.تفاوت کار دراین است که ادارات دولتی بشترین فساد را درمراجعات مردمی انجام می دهند.مقامات بالای حکومتی فساد شان فرق دارند آنها بشترچهارراهای بین المللی را گرفته ودریک زد بند با منابع مالی کلان که ازخارج سرازیرشده ویا باندهای که مواد مخدررا قاچاق می کنند ویا امتیازات ازانعقا د قراردادهای تجاری می گیرند به این صورت میلیاردها دالررا درطی سالهای گذشته بدست آورده اند ونفردسته چهلم شان درمکرویانات خانه گرفته است. اما نوع دیگرفساد درادارات حکومتی است وآن گرفتن رشوه ازمردم است.بدون رشوه مطلقا هیچ کاری پیش نمی رود رشوه پرداخت می شود وکاردرمقابل رشوه انجام می شود.امارونظرسنجی نشان داده که ازسه ابزار اجرای کارمردم"قوانین،واسطه ها ورشوه"،بالاترین نقش را رشوه داشته است ودرمرحله دوم واسطه ها ودرمرحله سوم قانون بوده خیلی اندک وانگشت شماراست که کارمردم براساس قانون اجرای شده باشد.

گزارشی که پنچ ماه پیش ازاین دررسانه ها منتشرشد نشان داد که سالانه بیش ازچهارمیلیارد دالررشوه درادارات دولتی افغانستان افغانستان رد بدل شده است.این رقم  اگردرست باشد واقعا تکان دهنده است وافغانستان به این صورت دردنیا باید مقام اول را گرفته باشد.مردم به ادرات حکومتی رشوه می دهند که کارشان  انجام شود.با این وضع این نتیجه نامطلوب وسیاه را باید گرفته باشیم که  دولت هم درقاعده وهم راس دچاربحران فسادگسترده شده.درکناراین مساله به منبع دیگری ازفساد می رسیم وآن شرکتهای خصوصی وقراردادیها دراین کشوراست.شرکتهای خصوصی آلوده به فساد به یک نحوی مرتبط به دولت وعوامل قدرت می شود.دراین کشورکسی امکان ندارد بدون ارتباط با دولت کاری را انجام دهد.شرکتها وقراردادیها بصورت مزدوج کارفساد را به پیش می برند.درکشورهای که نظامها توتالیتروخود کامه است.فساد مثل همه امور درانحصارمقامات دولتی می باشند. درکشورهای هم دیده شده که به دلیل اقتدار بیش ازحد شرکتهای خصوصی ومافیایی، منبع فساد نهاد های مافیایی می باشد واین گروهای قدرت، غیردولتی است که همه کارهای خود را توسط حکومت انجام می دهند.دراین گونه کشورها که درآمریکای لاتین شناسایی شده ،حکومت ها ابزاردست همین گروها هستند که هرگونه اعمال فساد کارانه را انجام می دهند.

فساد مزدوج:

کشورهای هستند که فساد بصورت مختلط انجام می شود.حکومت ویا دولت با شرکتهای خصوصی دست بدست هم می دهند ومشترکا فساد را انجام می دهند.افغانستان ازنوع سوم است.دراین کشوردولت به آن صورت توتالیتروخودکامه نیست که عرصه ها وتسهیلات را ازبخشهای خصوصی گرفته باشد گرچه اگرتعریف دقیق ازنظام متمرکزریاستی داشته باشیم، بصورت دیگری ما را به آن جا می رساند که درافغانستان به دلیل اینکه قدرت بصورت بسیاربیرحمانه ای متمرکزشده باید گفت که منبع اصلی فساد باید حکومت باشد وبخشهای خصوصی، فساد شان تبعی وعارضی است.ولی صورت ظاهری قضیه نشان می دهد که درافغانستان درکنارمقامات حکومتی،وادارات دولتی،شرکتهای خصوصی وقراردادیها هم نقش اساسی را درایجاد فساد دارد.رییس جمهور بارها ازشرکتهای خصوصی وقراردادیها شکایت داشته است.قراردادیها وشرکتهای خصوصی با همکاری وزدوبند بامقامات حکومتی مرتکب فسادهای هولناکی شده اند این نوع ازفساد را می توان فساد مختلط ویا مزدوج نام کرد.زیرا برخلاف دوصورت قبلی که حکومتها تنها منبع فساد می شود ویا باندهای مافیایی ریشه اصلی فسادرا تشکیل می دهد درفرض سوم فساد بصورت مختلط انجام می شود.

قراردادیها:

منبع دیگردرخلق فساد قراردادیهای خارجی دانسته شده.قراردادیهای غربی وآمریکایی درافغانستان نقش گسترده ای اقتصادی داشته این همه پول عمدتا ازطریق آنها وارد افغانستان شده وبا مقامات  افغانستان ویا اقارب آنها وارد معاملات وقرارداد شده وبه این صورت فساد بسیارگسترده ای را ایجاد کرده اند.بازسازی بدون کیفیت ریشه درفساد قراردادیها دارد آنها با طرف افغانی قرارداد بسته وپول را دراختیارطرف افغانی تحویل داده.جانب افغانی هم به دلیل اینکه وابسته به مقامات حکومتی بوده ویا ازاقارب آنها،بدون اینکه کسی ازآنها بازخواست کرده باشد با چندین شرکت دیگرافغانی قرارداد کرده ودرنهایت ازصد ملیون بودجه برای یک پروژه تنها ده میلیون درمیدان مورد استفاده قرارگرفته است. من با یک مقام که کارانجویی می کرد صحبت کردم وی می گفت: انجوی که ازیک میلیون دالرصد میلیون آن را درمیدان وبرای مردم مورد استفاده قرارداده باشد،کارخوبی کرده وانصاف داشته است.نهصد میلیون را خورده باشد وتنها صد میلیون را خرج کرده باشد درواقع منصف بوده است.این وضع بد ترین نوع فسادو خیانت به مردم است  که صورت گرفته است همه می گویند جاده های افغانستان درمدت کم ترازسه سال تا پنجاه درصد روبه خرابی رفته درحالیکه میلیونها دالربرای احداث جاده ها هزینه شده است.

درآستانه سالگرد فرمان رییس جمهور قرارگرفته ایم آیا فکرمی کنید درطی این یک سال به کدام گزارش گوش دهیم گزارشی که اداره اموربیرون داده وگفته است که فرمان رییس جمهوردرمبارزه با فساد بخوبی تطبیق شده است ویا اینکه به گزارشهای منابع معتبر بین المللی درمورد فساد درافغانستان تکیه نماییم واثارعملی که با چشم خود می بینیم.قدرمسلم این است که روایت اداره امور درتطبیق فرمان ریاست جمهوری روایت موثق وقابل اتکا نیست گرچه منکریک سری کارها نباید شد ولی هرگزرضایت بخش نبوده است.